Lịch sử hình thành và phát triển Võ Cổ Truyền

Con người nguyên thủy từ thời Cổ Đại, sinh sống dựa trên thu lượm, nhặt hái các thức ăn có sẵn ở thiên nhiên và săn bắt thú rừng là chủ yếu. Những động tác, các thế rình rập, rượt đuổi, chiến đấu dần trở thành quen thuộc hàng ngày. Tiếp đến là những hoàn cảnh phải xử trí trong quan hệ giữa người và thú vật hoang dã trong lúc săn bắn, giữa con người với con người để tự vệ, để chiến đấu giữ gìn các vật thực do thành quả lao động hoặc quyền sở hữu khoảng rừng, vùng đất sinh sống. Đó là bản năng phải sinh tồn.

Tất cả các động tác chiến đấu, tự vệ, từ đơn giản đến phức tạp là nguồn gốc của các đòn thế chiến đấu, bài bản kỹ thuật của các môn phái võ, trường phái võ trên thế giới nói chung và võ cổ truyền Việt Nam nói riêng.

Tại Việt Nam, các di tích khảo cổ của thời kỳ Đồ đá như các món binh khí: búa, rìu, dao,..v.v. được làm bằng đá đẽo đã được các nhà khảo cổ tìm thấy tại nhiều vùng đất ở Bắc Bộ, Trung Bộ. Tại các hang đá người xưa sinh sống, người ta đã tìm được những hình ảnh khắc vẽ trên vách đá hình người thợ săn cầm lao để hướng lên con chim đang bay lượn trên không trung, .v..v.. , đó là những dấu hiệu của những tư thế võ sơ khai.

Dần dần, cùng với việc chiến đấu sinh tồn, bảo vệ thành quả lao động, bảo vệ cộng đồng, các động tác lao động, chiến đấu được hệ thống hoá và được nâng cao để thao diễn trong các lễ hội, vui chơi khi cao hứng. Việc lặp đi lặp lại và chọn lọc các động tác mạnh đẹp chính là sự tập luyện tạo nên hoạt động võ.

Ban đầu từ bản năng sinh tồn rồi nâng lên thành việc luyện tập từ bản năng đến có ý thức , nâng cao dần thành kỹ năng chiến đấu . lại từ chỗ dùng sức mạnh cơ bắp thuần tuý đến việc biết sử dụng vũ khí ban đầu là đá, rồi gỗ, tre, từ thô sơ phát triển thành đa năng.

Dù sao, những hoạt động lao động và chiến đấu của người nguyên thuỷ ở thời kỳ này chỉ là tự nhiên mang tính sơ khai của một loại hình hoạt động, chưa thể hiện rõ nét là võ thuật. Nó chỉ gắn với sự sinh tồn của từng cá thể , của một nhóm người, một cộng đồng. Do vậy người nguyên thuỷ chưa có ý thức về võ nhưng võ vẫn cứ phát triển chuyển dần từ hoạt động đại trà sang hoạt động của một số người, ngày càng chuyên sâu hơn .

Đến thời kỳ kim khí (đồng thau, sắt sớm), tổ tiên Việt Nam đã dần dần định cư, thành các tập đoàn mang tính bộ lạc. Đến thời vua Hùng chính là thời kỳ kim khí cực thịnh, người Âu-Lạc đã đạt được tiến bộ lớn trong các kỹ thuật trồng trọt, luyện kim để làm ra các dụng cụ lao động và các lọai binh khí sắc bén như rìu búa chiến, dao, kiếm..v…v.. (vũ khí đánh gần), côn, giáo, lao..v…v.. (vũ khí đánh xa), khiên chắn, đồng hộ tâm,..v…v.. (phương tiện bảo vệ) để cho các Lạc hầu, Lạc tướng và binh sĩ tập luyện, chiến đấu.

Trong các di chỉ khảo cổ, người ta đã đào được nhiều loại binh khí khác nhau như rìu đồng trên lưỡi chạm trổ nhiều hoạt tiết hoa văn, trong đó có cảnh hai người đang đấu võ. Tất các các điều đó chứng tỏ võ thuật ở thời kỳ này đã nâng cao hơn trước. Võ đã bước đầu hình thành, được hệ thống từ căn bản đến chuyên sâu và được luyện tập thường xuyên.

Thời kỳ này là thời kỳ đã có các cuộc chiến đấu trong ngoại xâm, các cuộc chiến đấu của thời kỳ vua Hùng chống giặc Ân, Thương, đặc biệt là cuộc kháng chiến chống quân Tần của An Dương Vương Thục Phán là những cuộc thực hành ứng dụng võ chiến đấu, đúc rút kinh nghiệm chiến đấu và làm phong phú hơn. Người Âu-Lạc đã có dành được nhiều chiến thắng oanh liệt trước quân xâm lược từ phương Bắc vốn là nơi có nền võ thuật phát triển sớm và phong phú, điều này chứng tỏ võ dân tộc lúc đó đã có những sự độc đáo và lợi hại trong chiến đấu. Đặc biệt, trong lịch sử cũ có lưu danh một vài vị Lạc hầu, Lạc tướng giỏi võ như ông Cao Lỗ giỏi vật, bắn cung chế ra nỏ thần, ông Nồi Hầu và các con là ông Đông, ông Vực đều là võ tướng giỏi võ vật,..v.v..

Tại giai đoạn lịch sử này, sử cổ chưa có những ghi chép riêng biệt về sự phát triển của Võ Việt Nam, nhưng qua những sự kiện lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta đã thể hiện được vai trò của Võ Việt Nam trong tổ chức quân sự của nhà nước Việt Nam lúc đó, và qua các trò chơi dân gian giàu tính thượng võ ta cũng có thể hình dung được sự phát triển của võ thuật trong dân gian.

Thế kỷ thứ X là một bước ngoặt quan trong trong lịch sử Việt nam. Sau hơn một nghìn năm của đêm trường nô lệ, người dân Việt bước ra ngày mới của kỷ nguyên độc lập tự chủ.

Võ Việt Nam ra đời trong buổi đầu dựng nước, được thử thách và kiểm nghiệm trong nghìn năm đấu tranh giờ đây lại có điều kiện phát triển vững chắc và hoàn chỉnh hơn.

Năm 938, chiến thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng của quân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Ngô Quyền đã giải phóng dân tộc Việt Nam khỏi sự đô hộ của phương Bắc và mở đường cho các triều đại Đinh-Lý-Trần- Hồ độc lập tự chủ ở phương Nam.

Võ Việt Nam ra đời trong buổi đầu dựng nước, được thử thách và kiểm nghiệm trong nghìn năm đấu tranh giờ đây lại có điều kiện phát triển vững chắc và hoàn chỉnh hơn. Giai đoạn này, dân tộc ta lại phải đối chọi với những cuộc ngoại xâm với quy mô lớn của phong kiến phương Bắc và đấu tranh gìn giữ, mở mang bờ cõi ở phương Nam, do vậy võ thuật lại càng có dịp để khẳng định vai trò trong lịch sử và phát huy tiếp tục những gì đã gây dựng được. Trong các thế kỷ trước võ tham gia vào quá trình dựng nước thì ở thời kỳ này võ tham gia vào sự nghiệp giữ nước.

Trong thời kỳ Bắc thuộc, nếu Nho giáo theo chân bọn thống trị ngoại tộc và làm công cụ để đô hộ thì Phật gáo đã được thâm nhập một cách hoà bình và gắn với tín ngưỡng bản địa nên thành ngọn cờ để tập hợp những người yêu nước. Các triều Ngô, Đinh, Lê, Lý, Trần, Hồ đều rất kính trọng tăng ni, nhiều vị sư đã giúp đỡ triều đình rất đắc lực trong nhiều việc. Nhà chùa không chỉ là nơi tu hành mà còn là trường học văn và võ của nhân dân, sinh ra nhiều vị anh hùng, võ tướng thủ lĩnh nghĩa quân giỏi võ. Ngoài ra, các nhà chùa luôn gắn với nơi thôn dã, gắn với các lễ hội dân gian. Tại các lệ hội thường hay có biẻu diễn võ thuật và các trò chơi mang tính thượng võ. Phổ biến nhất trong các trò chơi là đấu vật. Có rất nhiều lò vật nổi tiếng trên nhiều vùng miền cả nước mà vẫn còn tồn tại đến ngày nay như. Là Mai Động, Quỳnh Đô, Cổ Loa, Dục Tú, Nam Hồng (Hà Nội), Cao Đức,Thịnh Đức (Bắc Giang),..v.v... Ngoài ra, còn có các cuộc đấu võ thường xuyên không chỉ tay không mà cả binh khí như. gậy, đao, thiết lĩnh, trung bình tiên, roi,..v…v…

Từ cơ sở võ học dân gian, các cuộc rèn tập dân binh, binh lính được tổ chức đều đặn khắp nơi, việc tuyển lính và chọn tướng, xây dựng các đội chuyên nghệp với từng loại danh thủ võ,.v..v. qua đó, các triều đại phong kiến Việt Nam đã khai thác, phát huy và tạo thành khuynh hướng trọng võ trong toàn dân để giúp ích cho quá trình gìn giữ đất nước. Nhờ vậy mà trong thòi kỳ này, chính quyền phong kiến đã có những võ công hiển hách như. “Phá Tống, Bình Chiêm”; 3 lần đánh tan quân Nguyên,..v..v.

Võ sỹ là người dân đinh, là binh lính, là danh tướng hay võ sư,..v..v.., võ đã được mở ra ở diện rộng nhưng ít chú ý đến những danh thủ trội, cả những võ sỹ trong đội tuyển của triều đình hoạt động chuyên võ nhưng cũng không lưu danh riêng. Tất cả chỉ nhằm mục đích chung là giữ nước, giữ gìn danh dự dân tộc, độc lập quốc gia.

Từ cuối thế kỷ 19 trở về sau, với sự tấn công của Chủ nghĩa tư bản phương Tây có sức mạnh quân sự từ xa, thì khoa học quân sự Việt nam với trận pháp, kỹ thuật chiến đấu tay không và vũ khí thô sơ trở nên lạc hậu với súng đạn. Tính quân sự của võ thuật từ chủ công giờ bị đẩy xuống hàng thứ yếu và bị thu hẹp lại. Dưới sự thống trị của thực dân Pháp, quân đội không được học võ. Trường võ của triều đình bị giải tán, khoá thi võ bị bãi bỏ. Các môn TDTT của phương Tây được đưa vào thay cho võ thuật. Võ cung đình hầu như bị xoá bỏ. Chính quyền đô hộ đã được biết võ cổ truyền là vũ khí nghuy hiểm cho sự thống trị nên đã ra sức ngăn cấm.

Tuy nhiên, võ cổ truyền do có cả một thời gian dài ăn sâu bám rễ vào dân gian, mang thuộc tính văn hoá bản địa nên vẫn cứ tồn tại tuy ít nhiều bị ảnh hưởng. Người dân học võ bây giờ không phải để đi thi võ mà để cường thân kiện thể, giữ đạo lý làm việc thiện, bảo vệ làng xóm và khi cần tham gia vào nghĩa quân, vệ quốc quân.

Sau năm 1945, tuy Việt Nam giành được độc lập nhưng đất nước lại phải trải qua 30 năm chiến tranh với 2 cuộc chiến khốc liệt. Võ cổ truyền lúc này được cô gọn, tinh lược lại thành các bài bản, miếng võ, thế võ chiến đấu đơn giản, hiệu quả trang bị cho vệ quốc quân, cho quân giải phóng. Chúng ta đều đã biết các chiến sỹ vệ quốc quân Nam bộ với gậy tầm vông, giáo mác ; các chiến sỹ tự vệ thành Hà Nội với mã tấu, kiếm đã dũng cảm chiến đấu với quân thù có súng đạn đầy đủ như thế nào, làm cho kẻ thù phải khiếp sợ. Các chiến sỹ đặc công, biệt động với những đường võ cổ truyền được tinh giản đã làm cho lính Mỹ phải sợ hãi.

Sau năm 1975, đất nước được thống nhất, Võ cổ truyền lại được phục hồi lại. Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam và Liên đoàn thế giới võ cổ truyền Việt Nam được thành lập là dấu hiệu tốt cho thấy sự quan tâm của Đảng và nhà nước đối với bộ môn Võ cổ truyền dân tộc.